با گلیم تالش آشنایی پیدا کنید

شهر گیلان یکی از زیباترین شهرهای ایران می باشد که جاذبه های زیادی برای دیدن دارد، از جاذبه های طبیعی مانند آبشار، دریاچه، کوه، جنگل های سرسبز تا مکان های تاریخی که چشم هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند. اگر تا به حال به شهر گیلان سفر کرده باشید، مطمئناً صنایع دستی این شهر را نیز مشاهده کرده اید. استان گیلان صنایع دستی متنوعی دارد و نشان دهنده فرهنگ غنی این شهر می باشد، که از زمان های قدیم در این شهر توسط هنرمندان به صحنه اجرا گذاشته شده است. یکی از مشهورترین صنایع دستی گلیم می باشد که در منطقه تالش توسط هنرمندان زبردست بافته می شود و هنر ارزشمندی می باشد. قبل از اینکه گلیم تالش را برای شما معرفی کنیم باید بدانیم گلیم چیست.

گلیم چیست؟

گلیم یکی از صنایع دستی ایران می باشد که زیبایی خاصی دارد، پرز وکرک نداشته و سطح صاف دارد و این ویژگی به دلیل اینست که بافت آن تنها از تاروپود تشکیل شده است. برای بافت گلیم از پشم و الیاف مرغوب استفاده می شود که بیشترین الیاف به کار برده در گلیم تالش پشم می‌باشد و به دلیل اینکه هر چه پشم به کار برده شده در گلیم نازک تر باشد، کیفیت آن بالاتر است، به همین دلیل از قسمت هایی از بدن گوسفند که پشم آنها ظریف تر می باشد برای بافت گلیم استفاده می‌شود، که این قسمت ها زیر گلو و زیر بغل گوسفند می باشد. به خاطر اینکه پشم گوسفندان، دارای حالت پذیری و استحکام بالا و همچنین خاصیت رنگ پذیری می باشند به همین دلیل بیشتر برای بافت گلیم از پشم استفاده می شود. گلیم بافی بیشتر در مناطق روستایی وعشایری رواج دارد و بیشتر آنها در این زمینه فعالیت داشته و از این طریق درآمد دارند.

تاریخچه پیدایش گلیم

در زمان گذشته مردم برای اینکه از زمین سفت و سرد در امان باشند، به فکر زیرانداز بودند، زمانی که پشم گوسفند ریسیده می‌شد، از این نخ ها برای بافت گلیم استفاده شده و برای خود زیر انداز تهیه می کردند. بر اساس شواهد موجود، بافت گلیم به ۲۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد که قدیمی ترین گلیم در مصر باستان کشف شده است.

گلیم بافی ابتدا در بین عشایر رواج داشته است، اما به مرور زمان روستاییان نیز برای درآمدزایی به این حرفه روی آورده اند. گلیم های ایران به ویژه منطقه تالش، دارای زیبایی خاصی هستند و به گونه‌ای بافته می‌شوند که نشان دهنده فرهنگ اصیل مردمان آن سرزمین می باشد. این گلیم ها به دلیل این که دارای زیبایی خاصی می باشند، مورد توجه بسیاری از هنردوستان قرار می گیرند. در واقع برای بافت این گلیم ها ذهنیت بافنده بر روی نقش مایه های آن تاثیر گذار می باشد و هر گلیمی نشان دهنده روابط بین مردم آن شهر و همچنین فرهنگ و آداب و رسوم آن منطقه می باشد.

مشخصات گلیم تالش

همان گونه که در بالا نیز کردیم گلیم یکی از اول زیر انداز هایی بوده است که در گذشته مورد استفاده قرار می گرفته و امروزه به عنوان وسیله تزیینی نیز در منازل استفاده می شود. گلیم تالش اولین بار توسط مردمانی که از مناطق مختلفی مانند عنبران، اردبیل، نمین و خلخال به تالش مهاجرت کردند، بافته شده و این هنر اصیل در دهستان هایی مانند سکین آباد، نیز گسترش پیدا کرد و به دلیل اینکه این گلیم ها توسط مهاجران بافته شده است، نقوشی که در بافت گلیم به کار برده شده است، بیشتر اقتباسی از نقوش گل و گلدان گلیم، در شهر عنبران می باشد، به همین خاطر نقش مایه های آن به اصطلاح عنبرانی نامیده می شود.

گلیم بافان به دلیل اینکه بتوانند افکار و ذهنیات خودشان را بر روی گلیم، طراحی کنند علاوه بر نقش هایی که برای بافت گلیم به کار می‌بردند باید به رنگ آنها نیز توجه می‌کردند. در زمان گذشته استفاده از رنگ‌های شیمیایی زیاد مرسوم نبوده است، به همین خاطر این افراد به دنبال گیاهانی بوده اند که خاصیت رنگی داشته باشد و از پوست گردو، پوست پیاز و پوست انار برای رنگرزی الیاف استفاده می کردند و رنگ و نقش های متنوعی را در گلیم طراحی می کردند.

جهت شستشوی انواع گلیم و فرش می توانید از قالیشویی معتبر خدمات بگیرید.

نقشه های گلیم تالش

بیشتر زنان این منطقه در زمینه بافت گلیم فعالیت دارند و نقش هایی که برای بافت این گلیم ها به کار برده می شود، علاوه بر ذهنیات افراد، از درختان وگیاهان موجود در طبیعت و اشیایی که در اطراف آنها می باشد، نیز ایده های زیبایی را بر روی گلیم پیاده می کنند. برای افزایش زیبایی این نقشه ها، از تکرار و تقارن اشکال درگلیم استفاده می شود. در واقع یک نقش به صورت ستونی در اطراف یک ترنج بافته می شود. زمانی که این نقشه ها در کنار یکدیگر قرار می گیرد. اشکال آن به صورت متقارن، سه گوش و هشت گوش می باشد به همین خاطر زیبایی ها چشم نوازی در گلیم نقش می بندد. گاهی این طرح ها به صورت تلفیقی در بافت فرش گلیم فرش به کار برده می شود و گاهی به صورت تکرار متقابل و متقارن یک نقش خاص از چپ و راست بر روی گلیم فرش پیاده می شود. در واقع با ایجاد تکرار و تقارن باعث ایجاد تنوع در طرح گلیم شده و یک پیوستگی را میان عناصر آن به وجود می آورد.

از نقوش به کار برده در گلیم تالش می توان نقوش زیر رانام برد.

۱-نقوش هندسی

استفاده از طرح های هندسی برای گلیم کاربرد زیادی دارد، زیرا باعث افزایش تنوع طرح‌ها در بافت گلیم می‌شود و به عنوان نقشه اصلی گلیم، از طرح های هندسی استفاده می شود. گاهی این نقوش به صورت نقش اصلی در مرکز گلیم بافته می شود، همچنین برای پر کردن اطراف گلیم فرش به خصوص در حاشیه ها از تکرار نقش های هندسی استفاده می شود.

۲- نقوش گیاهی 

همانگونه که در بالا نیز ذکرکردیم مردم تالش از طبیعت اطراف خود نیز ایده گرفته و این طرح‌ها را برای بافت در گلیم به کار می‌برند. نقوش گیاهی نیز به همین شیوه، در بافت گلیم به کار برده می شوند، بوته ها و درخت کاج از طبیعت ایده گرفته شده است.

۳- نقوش حیوانی

یکی از نقش هایی که باعث زیبایی گلیم تالش شده است به کار بردن حیوانات به صورت انتزاعی و تجدید یافته در بافت گلیم می باشد، که برای بافت این حیوانات از نقش مایه های ذهن شان استفاده می کنند و هر کدام از حیوانات را به شکل هندسی تعبیر کرده و با نزدیکی شکل آن به آنچه که در طبیعت وجود دارد، برای بافت گلیم استفاده می کنند، به عنوان مثال نقش های اردک، خرچنگ، پروانه، در بافت گلیم فرش زیاد وجود دارد و هر کدام از آنها به شکل هندسی خاصی می باشد.

۴- سایر نقش های تزیینی 

 بافندگان از اشیای اطراف خود نیز ایده می گیرد که با توجه به طرح اصلی به کار برده در بافت گلیم، از این اشیا نیز در اطراف آنها استفاده میشود و هر کدام از این اشیا نماد یک چیز می باشند و مانند نقش های است که برای بافت در گلیم استفاده شده و نماد گل وگلدان وآینه می باشند.

پس اگر، به شهر تالش سفر کردید می توانید به عنوان سوغات یک عدد گلیم زیبا از این شهر برای عزیزانتان هدیه ببرید. گلیم های شهر تالش دارای اصالت می باشد و یکی از ارزشمندترین آثار هنری کشور ما می باشد که این هنر ارزشمند به کشورهای اروپایی و آمریکایی صادر می‌شود و همچنین طرفداران خاصی در کشورهای روسیه و آذربایجان دارد، پس بهتر است که ما نیز قدراین اثر هنری را بدانیم. ثبت ملی شدن این اثر هنری باعث می شود که صادرات آن رونق بیشتری پیدا کند و همچنین موجب ارزآوری به کشورمان شود.

اکنون که با گلیم تالش آشنا شدید بهتر است که با مراحل بافت آن نیز آشنایی پیدا کنید.

مراحل بافت گلیم

۱-چله کشی 

اولین قدم برای بافت یک گلیم زیبا، چله کشی آن می باشد که در این مرحله دو طناب به صورت موازی با یکدیگر در زیر دار بسته می شود که به آن زه دار گفته می شود. سپس یک نخ پنبه از زیر دار گره زده می‌شود و به حالت زیر و رو از روی این زه ها را رد می‌شود و مجدد از بالای سر دار عبور داده شده و از پایین خارج می شود.

۲-بستن کجی

 در واقع کجی اصطلاحی است که برای چوب استوانه ای به کار برده می شود و در واقع باعث زیرورو شدن نخ های به کار برده در بافت گلیم می شود.

۳-تثبیت چله ها

 برای اینکه در حین ضربه زدن به نخ ها شکل گلیم دچار از هم گسیختگی نشود، باید نخ های چله محکم شوند که برای محکم کردن آنها از چسب استفاده می شود.

۴-زنجیر بافی قبل از شروع بافت گلیم، ابتدا زنجیر بافی می کنند.

جهت بافت و شستشوی انواع گلیم و فرش می توانید از قالیشویی در گرمدره خدمات بگیرید.

روش های بافت گلیم

۱-روش پود گذاری ساده

برای بافت گلیم در این روش تنها از پودو نخ استفاده می شود و رنگ های مختلفی برای پود به کار برده می شود تا باعث ایجاد نقش های مختلف بر روی کار شود. بافت اینگونه گلیم ها به گونه ای می باشد که دو طرف آن صاف و یکرنگ می باشد.

۲- روش پود پیچی

در این روش علاوه بر استفاده از پوداصلی از پود نازک دیگری استفاده می‌شود که از بین پودها عبور داده می شود و باعث ایجاد طرح های زیبایی در گلیم فرش می شود، در واقع بافت اینگونه گلیم ها شبیه بافت فرش می باشد.

گفتیم که افراد زیادی در مناطق مختلف به بافت گلیم مشغول هستند و این هنر دست نشان دهنده آداب و فرهنگ و عقاید مردم یک ملت می باشد، به همین خاطر انواع گلیم از نظر منطقه نیز تقسیم‌بندی می‌شود که می‌توان از انواع آن، گلیم های زیر را نام برد.

۱-گلیم شاهسونی

این گلیم توسط یک ایل معروف ایرانی به نام شاهسون بافته می‌شود که در آن از نقوش حیوانی مانند اسب، آهو و پرندگان بافته می شود و در اطراف آن از اشکال هندسی استفاده می شود و بافت آن توسط پشم های زبر و خشک می باشد و طرح های آن بسیار متنوع می باشد. بیشتر بافته های این ایل برای زین های سنتی اسب، مورد استفاده قرار می گیرد.

۲-گلیم لری 

 یکی از انواع گلیم که بسیار با کیفیت می باشد و توسط اقوام لر در ایران بافته می شود گلیم لری است، که خورجین نمونه بارز آن می باشد و برای نگهداری وسایل منزل از آن استفاده می شود. طرح هایی که برای بافت این نوع گلیم ها به کار برده می شود، بیشتر نقوش هندسی و حیوانی می باشد و رنگ آن به صورت سبز و سیاه آبی و سفید است.

۳-گلیم بلوچی

 طرح هایی که برای بافت این گلیم ها به کار برده می شود، دارای تنوع رنگ می باشند و از رنگ هایی مانند جگری، شتری، قهوه ای ، سبز ،قرمز و زرد در بافت این گلیم ها استفاده می شود و نقش های آن به صورت راه راه است که در بین این راه ها از طرح ها و رنگ های مختلفی استفاده می شود.

۴-گلیم هرسین 

هرسین منطقه ای در استان کرمانشاه می باشد و برای بافت گلیم ها از پشم بز استفاده می کنند و بیشترین رنگ مورد استفاده در این نوع گلیم، سرمه ای، سبز، سفید و سرخ آبی می باشد و حاشیه این گلیم ها بسیار شلوغ و پر نقش می باشد.

از نمونه های دیگر گلیم ها می توان گلیم قشقایی سنه، ترکمن، زرندی، افشاری و خمسه را نام برد.

آیا گلیم با جاجیم متفاوت است؟

۱-الیافی که برای بافت جاجیم به کار برده می شود دارای تنوع رنگی بیشتری می باشد، همچنین چله های به کاربرده درجاجیم نسبت به گلیم دارای ظرافت بیشتری می باشد و تعداد آنها بیشتر است.

۲-چله هایی که در جاجیم به کار برده شده است، بر روی آن قابل مشاهده می باشد و باعث زیبایی بیشتر آن می شود، اما چله دربافت گلیم مشخص نیست.

۳-بافت جاجیم به صورت تیکه ای می باشد به گونه ای که چندین قطعه به صورت نواری بافته می شود و سپس آنها را به یکدیگر متصل می کنند، اما بافت گلیم به صورت یک تکه می باشد.

۴-نقوش به کار برده در جاجیم، توسط تار و پود ایجاد میشود و به صورت عمودی و افقی هستند، اما درگلیم، طرح های متنوع تری وجود دارد.

۵- نخ های به کار برده برای بافت گلیم نسبت به جاجیم ضخیم تر می باشد.

انواع گلیم از نظر نوع بافت

۱-ساده بافت 

این مدل از این گلیم ها به گونه‌ای بافته می‌شوند که نقشه خاصی برای بافت آن ها مورد استفاده قرار نمی گیرد و به صورت یک رو هستند و بر اساس ذهنیات فرد نقش هایی در آن پیاده می شود.

۲- نقش برجسته 

برای بافت این گلیم ها زمینه گلیم ساده می باشد، اما طرح های آن به صورت پرزدار بر روی آن ایجاد می شود.

۳-ورنی

  نقشه خاصی برای بافت این گلیم هاوجود ندارد و  بیشتر مخصوص مردم کردستان، کرمان و ایل شاهسون می باشد و قیمت بافت آن زیاد می باشد.

اگر به منطقه گیلان سفر کردید و قصد خرید گلیم داشتید حتما نکاتی را در نظر داشته باشید تا بتوانید یک خرید مناسب داشته باشید، با اینکه مردم شهر تالش در زمینه گلیم به صورت حرفه ای کار می کنند و گلیم های آنها دارای کیفیت بالایی می باشد اما بهتر است شما نیز نکاتی را رعایت کنید از نکات مدنظر

۱-طرح گلیم 

اولین چیزی که در گلیم به چشم می‌آید طرح آن و رنگ های به کار برده شده در بافت گلیم می باشد، که باعث می شود چشم هر بیننده‌ای را جذب کند. هنرمندان تالشی برای ایجاد تنوع رنگ در گلیم ها از پوست گردو استفاده می کنند تا باعث ایجاد رنگی اصیل بر روی گلیم شوند.

۲-تعداد گره به کاربرد در بافت گلیم 

 هرچه تعداد گره های به کار برده شده در گلیم بیشتر باشد، گلیم هم از ظرافت بیشتری برخوردار است و از ارزش بالاتری برخوردار است.

۳-ابعاد گلیم ها 

گلیم ها به صورت دستباف تهیه می شود، بنابراین ممکن است اندازه آنها دارای مقداری اختلاف باشد. اگر اندازه آن برای شما بسیار اهمیت دارد به این مورد توجه کنید، شاید اختلاف آن در چند سانتی متر باشد اما اگر بیشتر از چند سانتیمتر بود، از خرید آن منصرف شوید.

۴-جنس نخ

 برای بافت گلیم تالش از پشم گوسفند و پشم بز استفاده میشود، بنابراین گلیمها دچار پرزدهی نمی شوند، بنابراین قیمت آنها نیز بالاتر می باشد.

۵-نحوه شستشو 

با توجه به اینکه در بافت گلیم فرش، از پشم استفاده می شود، اما برای شستشوی آن باید از شامپو فرش استفاده کرد تا به الیاف آن آسیبی وارد نشود.

۶-مشکل استفاده از گلیم ها به عنوان زیرانداز این است که بر روی سرامیک و سنگ ها لیز میخورد، بنابراین بهتر است هنگام خرید گلیم هایی خرید کنیم که اطراف آنها چرم دوزی شده باشد و چرم دوزی باعث می شود که این گلیم ها در جای خود ثابت بماند.

 نظر مسئولین در مورد گلیم تالش

نظر کارشناسان بر این است که گلیم استان گیلان دارای ویژگی های خاصی می باشد و این گلیم ها نسبت به سایر استان ها متفاوت بوده و بازار صادرات آن گرم تر می باشد. شهر تالش یکی از مراکز عمده تولید گلیم می باشد که گلیم بافان زیادی در زمینه بافت گلیم مشغول به کار هستند و صنایع دستی آنها به کشورهای آمریکا و اروپا صادر می شود، اما بازار اصلی آنها آذربایجان و روسیه می باشد و باعث شده افراد زیادی از این طریق به درآمدزایی برسند. سالانه چندین هزار دلار از طریق صادرات گلیم وارد کشور می‌شود، اما مسئولین میراث فرهنگی و صنایع دستی بر این موضوع تاکید دارند که مشکلات تولیدکنندگان و صادرات کنندگان گلیم برطرف شود تا با توجه به اینکه گلیم های تالش، طرفداران زیادی دارد، این بازار گسترده تر شود و باعث ارزآوری بیشتری به کشور شود. زیرا بیشتر بافندگان گلیم به طور عمده در منزل این کار را انجام می دهند و چنانچه این بافندگان در کارگاه های مخصوص فعالیت داشته باشند، باعث می شود طرح های بافته شده در گلیم ها به صورت اختصاصی باشد و تولیدات آنها افزایش پیدا کند.