خانهایران درودی که بود؟
ایران درودی، نقاش، کارگردان، نویسنده و منتقد هنری معاصر ایران، صبح روز هفتم آبان 1400 پس از چند ماه مبارزه با عوارض ناشی از بیماری کرونا، در سن هشتادوپنج سالگی درگذشت. زندگی درودی سرشار از معرفت و آگاهی بود و نگاه ویژه‌ی او نسبت به جهان، هستی و انسان در آثارش منعکس شده بود.
درودی در 11 شهریور 1315 در شهر مشهد متولد شد. خاندان پدری او بازرگان بودند و مادرش بعد از انقلاب اکتبر و تشکیل شوروی به‌همراه خانواده از قفقاز به ایران مهاجرت کرده بود. پدر و مادر او هردو اهل هنر بودند. پدرش در رشته‌ی معماری در روسیه تحصیل کرده بود و مادرش پیانو می‌نواخت. او در دوران کودکی همراه با خانواده به اروپا سفر کرد و از همان‌زمان با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف آشنا شد. با آغاز جنگ جهانی دوم خانواده‌ی او که در هامبورگ زندگی می‌کردند به ایران بازگشتند، مدتی در مشهد و سپس در تهران ساکن شدند.
درودی در دوران کودکی به بیماری مبتلا شد که بینایی‌اش را به خطر انداخت. این نابینایی موقتی تأثیرات مهمی در زندگی او برجا گذاشت و بعد از بهبودی، نگرش جدیدی نسبت‌به جهان و شوق زیستن و آموختن پیدا کرد. انگیزه‌ی نقاشی کردن نیز از همین‌زمان در وجود او بیدار شد.
درودی در دوران تحصیل در مدرسه در کلاس‌های آزاد نقاشی و طراحی شرکت می‌کرد. او در سال 1333 به پاریس رفت و در دانشکده‌ی بوزار به تحصیل در رشته‌ی نقاشی مشغول شد. او همچنین دوره‌ی ویترای را در آکادمی سلطنتی بروکسل و دوره‌ی تاریخ هنر را در مدرسه‌ی لوور پاریس گذراند. درودی اولین نمایشگاه انفرادی خود را در سال 1337 در میامی بیچ آرت سنتر آمریکا برگزار کرد. سپس با بازگشت به ایران در سال 1338 آثارش را در تالار فرهنگ به نمایش گذاشت.
آثار درودی در طول دهه‌ی چهل در نمایشگاه‌های متعددی در ایران و اروپا ارائه شد. فضای آثار او در این‌دوره با الهام از خطاطی و تجربیات شیوه‌ی امپرسیونیستی به نقاشی انتزاعی نزدیک شد. نقاشی‌های او در این‌دوره به‌دلیل بهره‌گیری از خوشنویسی فارسی، به آثار هنرمندان مکتب سقاخانه و جریان نقاشی‌خط، همچون فرامرز پیلارام و حسین زنده‌رودی شباهت‌هایی دارد. همچنین او طی این سال‌ها مقالات مختلفی در زمینه‌ی نقد و تاریخ هنر در روزنامه‌ها و نشریات به چاپ رساند.
درودی در سال 1346 در آمریکا با پرویز مقدسی، کارگردان سینما و تئاتر، ازدواج کرد. با مرگ مقدسی در سال 1364 زندگی مشترک این‌دو به پایان رسید، اما تأثیر آن تا همیشه با درودی باقی ماند. او در سال 1347 به سفارش شرکت آی‌تی‌تی که لوله‌کشی نفت آبادان به ماهشهر را انجام داده بود، نقاشی «نفت ایران» را خلق کرد. این نقاشی در مطبوعات مهم جهان مانند لایف، نیوزویک، تایمز و ... منتشر شد. احمد شاملو این اثر را «رگ‌های زمین رگ‌های ما» نامید و شعری درباره‌ی آن سرود.
در اوایل دهه‌ی پنجاه درودی به آمریکا رفت و در رشته‌ی کارگردانی و تولید برنامه‌های تلویزیونی در انستیتو آر.سی.ال نیویورک تحصیل کرد. با بازگشت به ایران، در سازمان تلویزیون ایران بیش از 80 فیلم مستند از هنرمندان ایران و جهان ساخت. آخرین نمایش آثار درودی پیش از انقلاب در سال 1357 برپا شد و پس از آن به فرانسه مهاجرت کرد. سهراب سپهری از دوستان نزدیک درودی بود و در فرانسه با او ارتباط زیادی داشت. طبق گفته‌ی خودش، سپهری تنها کسی بود که درودی او را به‌عنوان درویش قبول داشت. فضای نقاشی‌های درودی در طول دهه‌های پنجاه و شصت به‌دلیل عناصر نمادینی مانند گل، بلور و مروارید، به آثار سوررئالیستی شباهت پیدا کرد. هرچه شیوه‌ی کار او پخته‌تر شد، آثارش رو به سکون و سادگی رفت و رنگ‌های سفید و آبی با طیف وسیعی از نور در کارش حاکم شد.
گرچه درودی طی این‌سال‌ها آثارش را در نمایشگاه‌های متعددی ارائه داد، اما 14 سال طول کشید تا دوباره توانست در ایران در سال 1371 نمایشگاهی برگزار کند. او همچنین زندگی‌نامه‌ی خود را با نام «در فاصله‌ی دو نقطه...!» در سال 1376 به انتشار رساند.
درودی از سال 1378 به سرطان مبتلا شد؛ اما او برای مبارزه با این بیماری تلاش زیادی کرد و جراحی‌های متعددی انجام داد. خود او درباره‌ی این تجربه گفته بود: «سرطان معجزه‌ی زندگی من بود که زنده بودن را یادآوری کرد و هر ثانیه‌م را لبریز از عشق کرده است. هر اثری که می‌کشم من را به حالت عرفانی می‌برد و نقاشی‌هایم به گونه‌ای ترجمان و تصویر دنیای ذهنیات من هستند. این چیزی است که من را بعد از 23 بار جراحی سرپا نگه داشته است.»
بسیاری از منتقدان شیوه‌ی کار درودی را به نقاشی‌های سمبولیستی و سوررئالیستی نزدیک می‌دانند، اما بسیاری دیگر معتقدند درودی که از هرگونه طبقه‌بندی و چارچوب سبک گریزان بود، برای خلق آثارش به زبان شخصی خود دست یافت که در بینش او نسبت به جهان و معرفت درونی‌اش ریشه داشت. هنرمندان و منتقدان بزرگی مانند سالوادور دالی، آندره مالرو و ژان کوکتو شیوه‌ی نقاشی او را تحسین کرده بودند.
آثار هنرمندان برجسته‌ی ایران مانند ایران درودی به‌همراه فعالیت‌ها و زندگی‌نامه‌ی آن‌ها در وب‌سایت «درز» موجود است. این وب‌سایت با هدف ایجاد منبعی جامع و آرشیوی مطمئن درباره‌ی هنر، هنرمندان ایرانی و آثار آن‌ها، از سال 1394 فعالیت خود را آغاز کرده است.
